हरितगृह ग्यास उत्सर्जनमा गँड्यौला र तिनीहरूको भूमिका

चित्र १- (क) गँड्यौलाका तीन मुख्य समूह, एपिजिक, एनेकिक, र एन्डोजिक। चित्रण क्रेडिट: www.lesbullesdemo.fr. (ख) ग्रे वर्म (Aporrectodea icterica) र नाइटक्रलर (Lumbricus Terrestris) भनिने एउटा एनेकिक प्रजातिको बरो प्रणालीको एक्स-रे थ्रीडी पुनर्निर्माण। एक्स-रे छवि क्रेडिट: Yvan Capowiez

चित्र २- अर्गानिक पदार्थ गँड्यौलाको पाचन पथबाट जान्छ, साना टुक्राहरूमा टुक्राइन्छ, पचिन्छ, र बाँकी मलको रूपमा निस्कन्छ जसलाई कास्ट भनिन्छ। कास्टले ब्याक्टेरियालाई खुवाउन मद्दत गर्छ। ब्याक्टेरिया गँड्यौलाको पाचन प्रणालीमा पनि पाइन्छ। ब्याक्टेरियालाई सक्रिय हुनका लागि जैविक पदार्थ, पानी र हावाको सही मिश्रण चाहिन्छ। ड्रेक र हर्न द्वारा प्रेरित तस्विर [४]।

चित्र ३ (क) प्राकृतिक वातावरणमा GHG उत्सर्जन मापन गर्न प्रयोगात्मक कक्ष प्रयोग गर्न सकिन्छ। ब्याक्टेरियाद्वारा उत्पादित ग्यासहरू सिल गरिएको कक्षमा जम्मा हुन्छन्, र त्यसपछि कार्बन डाइअक्साइड (CO2) र नाइट्रस अक्साइड (NO2) को स्तर मापन गर्न लेटेक्स प्लग मार्फत सिरिन्जको साथ नमूना लिइन्छ। (ख) गँड्यौला र बिरुवाहरू भएको प्रयोगात्मक भाँडोको माटोको सतहमा राखिएको कक्षको उदाहरण। स्रेय: पियरे गानोल्ट

Hinweis für die Medien: Die von iDiv bereitgestellten Bilder dürfen ausschließlich für die Berichterstattung im Zusammenhang mit dieser Medienmitteilung und unter Angabe des/der Urhebers/in verwendet werden.

Open PDF in new window.

पियरेगानोल्ट^1*, साशाडेल्मोट², एग्नेसडुहामेट², गेललेक्स्ट्राइट²रयभानक्यापोविज³

¹CEFE, CNRS, EPHE, IRD, Université de Montpellier, Université Paul-Valéry Montpellier, Montpellier, France
²Biology and Ecology Departement, Université de Montpellier, Montpellier, France
³INRAE/Université d’Avignon, Avignon, France

हाम्रो ग्रहमा बस्ने सबै गँड्यौलाहरूको द्रव्यमान कुनै पनि अन्य स्थलीय जनावर प्रजातिहरूको द्रव्यमानभन्दा ठूलो छ। त्यहाँ ७,००० भन्दा बढी प्रजातिहरू छन्, र तिनीहरू धेरै प्रक्रियाहरूमा संलग्न छन् जसले माटोलाई स्वस्थ राख्छ र बिरुवाहरू बढ्न मद्दत गर्दछ, जसले तिनीहरूलाई अध्ययन गर्न अत्यन्त महत्त्वपूर्ण जीवहरू बनाउँछ। गँड्यौलाको गतिविधिले पनि माटो र तिनीहरूको आहारनलीमा ब्याक्टेरियाको वृद्धिलाई उत्तेजित गर्छ। केही अध्ययनहरूले सुझाव दिएका छन् कि यी ब्याक्टेरियाहरूले हरितगृह ग्यास उत्सर्जन बढाउन सक्छ, विशेष गरी कार्बन डाइअक्साइड र नाइट्रस अक्साइड ग्याँस जसले ग्लोबल वार्मिङमा योगदान गर्दछ। त्यसोभए, समग्रमा वातावरणको लागि गँड्यौलाहरू राम्रो वा खराब छन्? यस लेखले प्रपरिक्षणहरू वर्णन गर्नेछ जुन गँड्यौला र हरितगृह ग्यास उत्पादन बीचको सम्बन्धहरू, साथै यी परिक्षणहरूको सीमितताहरूको अध्ययन गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ। माटो प्रक्रियाहरूमा गँड्यौलाको प्रभावहरू धेरै जटिल छन् र त्यसैले वैज्ञानिक रूपमा चुनौतीपूर्ण, महत्त्वपूर्ण र रोमाञ्चक छन्।

गँड्यौलाहरू, भूमिगत इन्जिनियरहरू

हाम्रो खुट्टा मुनि, प्रसिद्ध गँड्यौला सहित माटोमा हजारौं जनावरहरू बस्छन्। "अर्थवार्म्स" (गँड्यौलाहरू) शब्दले वास्तवमा धेरै प्रजातिहरूलाई बुझाउँछ। वैज्ञानिकहरूले विश्वव्यापी रूपमा ७,००० गँड्यौला प्रजातिहरू वर्णन गरेका छन्, तर केही क्षेत्रहरू कमजोर रूपमा अध्ययन गरिएका छन्, र वैज्ञानिकहरूले त्यहाँ ३०,००० भन्दा बढी गँड्यौला प्रजातिहरू अझै वर्णन गर्न बाँकी रहेको अनुमान गरेका छन् [1]। गँड्यौलाहरू इन्भर्टेब्रेट्स हुन्, त्यसैले तिनीहरूको हड्डी हुँदैन। कीराहरू जस्तो नभई, गँड्यौलाहरूमा पनि बाह्य कंकाल हुँदैन र तिनीहरूसँग आँखा हुँदैनन्, तर तिनीहरूसँग बलियो मांसपेशीहरू हुन्छन्। गँड्यौलाहरू माटोको माध्यमबाट जान सक्छन्, र केही मरेका पातहरू सहित यसलाई खान पनि सक्छन्। यद्यपि अधिकांश गँड्यौला प्रजातिहरू एकदम समान देखिन्छन्, तिनीहरूसँग विभिन्न जीवनशैलीहरू छन्, जुन तीन मुख्य पारिस्थितिकसमूहहरूमा पर्छन् (चित्र १ क) [2]।

पहिलो समूह, जसलाई एपिजेइक भनिन्छ, रातो रङ भएका साना गँड्यौला (३–१० सेन्टिमिटर) हुन् र यसलाई वर्मीकम्पोष्टिङमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। एपिजेइक गँड्यौला मरेका पातहरूमा बस्छन्। तिनीहरूको रंगले तिनीहरूलाई पराबैंगनी विकिरणबाट जोगाउँछ र तिनीहरूलाई सतह सिकारीहरूबाट छुटकारा दिन्छ। माटोमा नखनि, तिनीहरूले मरेका पातहरू खान्छन् र तिनीहरूलाई आफ्नो मलमा जैविक पदार्थको सानो टुक्रामा परिणत गर्छन्, जसलाई कास्ट भनिन्छ। इन्डोजेइक गँड्यौलाहरू ठूला (५-१५ सेन्टिमिटर) र पूर्ण रूपमा रंगरहित हुन्छन्।  तिनीहरू माटोमा मात्र बस्छन् र असंख्य खाडलहरू बनाउँछन् (चित्र १ख)। एउटा प्रयोगात्मक भाँडोमा, चार इन्डोजेइक गँड्यौलाहरूले मात्र ६ हप्तामा प्रति घन मिटर माटोको ३.५ मिमी चौडाइको २.२ किलोमिटर खाडलहरू खने [3]! खाडल खन्ने क्रममा, तिनीहरूले माटोमा भएका मरेका पातहरूका धेरै साना टुक्राहरू पनि खान्छन्, र तिनीहरूले माटोमा जैविक पदार्थ मिसाउँछन् (चित्र २)। तेस्रो समूहलाई एनिसिक गँड्यौला भनिन्छ। तिनीहरू

सबैभन्दा ठूला हुन्, तिनीहरू १० सेन्टिमिटर र १ मिटरसम्म बढ्न सक्छन्! तिनीहरूले गहिरो ठाडो खाडलहरू (चित्र १) खन्छन्, जुन गहिराइमा १ मिटर भन्दा बढी हुन सक्छ। रातको समयमा, तिनीहरू सतहमा मरेका पातहरू समात्न र माटोको गहिरो तहहरूमा ल्याउन आफ्नो टाउको बाहिर टाँस्छन्। तिनीहरूको टाउकोले मात्र माटो छोड्ने भएकोले, तिनीहरूको टाउको मात्र रंगद्रव्यित हुन्छ।

मरेका पातहरू खानु वा गाड्नु र खाडल बनाएर माटोमा सार्नु गँड्यौलाका दुई मुख्य कार्यहरू हुन्। यी कार्यहरू माटो, माटोका अन्य जीवहरू र सम्पूर्ण पर्यावरणको लागि राम्रो छन्, जसले गँड्यौलाहरूलाई "पर्यावरणइन्जिनियरहरू" को दर्जा दिइएको छ।  

कसरी गँड्यौलाहरूले माटो परिवर्तन गर्दै ब्याक्टेरिया बढाउँदैछन्

गँड्यौलाले बनाएका बुरोहरूले सघन माटोमा ठूलो ठाउँहरू सिर्जना गरेर माटोको संरचनालाई गहिरो रूपमा परिवर्तन गर्दछ। ती बुरोहरु धेरै जीवहरू, जस्तै साना इन्भर्टेब्रेट्स, ब्याक्टेरिया र बिरुवाको जरा, को बासस्थान हो। बुरोहरूले पाइपको रूपमा पनि काम गर्दछ जसले सतह र गहिरो माटो तहहरू बीच पानी र अक्सिजन प्रवाह बढाउँछ। विभिन्न पारिस्थितिक समूहका गँड्यौलाहरूले पानी र ग्यासको प्रवाहलाई फरक-फरक असर गर्ने बुरोहरू निर्माण गर्छन्। Capowiez et al को प्रयोगमा [3], PVC ट्यूब (१६ सेन्टीमिटर व्यास, ३० सेन्टीमिटर उचाइ, चित्र १ बी) मा गरिएको, इन्डोजेइक गँड्यौलाको बुरोले प्रति मिनेट ५.२ लि पानी घुसाउने दरलाई अनुमति दियो, जबकि बुरोहरू ठूला, थप निरन्तर र ठाडो भएकाले, एनिसिक गँड्यौलामा यो दर १२.४ लि प्रति मिनेट पुग्यो।

पर्यावरणमा जहाँ गँड्यौला प्रचुर मात्रामा हुन्छन्, मरेका पातहरू चाँडै गायब हुन्छन् र माटोको सतहमा जम्मा हुँदैनन्। एपिजिक गँड्यौलाहरूले मरेका पातहरूलाई तिनीहरूको कास्टमा साना टुक्राहरूमा परिणत गर्छन् र एनेसिक गँड्यौलाहरूले मरेका पातहरूलाई माटोको गहिरो तहहरूमा गाड्छन्। इन्डोजिक गँड्यौलाहरूले माटोसँगै स-साना मरेका पात वा जराका कणहरू खान्छन् र जहाँ गए पनि त्यसलाई पछाडि उत्सर्जन गर्छन्।  गँड्यौलाका यी कार्यहरूले माटोमा जैविक पदार्थको पुन: वितरणमा परिणाम दिन्छ। माटोको सतहमा जम्मा हुनुको सट्टा, जैविक पदार्थ धेरै फैलिएको हुन्छ र बिरुवाको जरा र अन्य माटोका बासिन्दाहरूको लागि उपलब्ध हुन्छ।

गँड्यौलाहरूले गरेको माटोमा हुने परिवर्तनहरूले ब्याक्टेरिया जस्ता माटोका जीवहरूको अर्को महत्त्वपूर्ण समूहलाई असर गर्छ। ब्याक्टेरियालाई बाँच्नको लागि खाना, पानी र हावाको सही सन्तुलन चाहिन्छ। तिनीहरूले कार्बनिक पदार्थका साना टुक्राहरूलाई अझ साना कणहरूमा रूपान्तरण गर्छन्, तिनीहरूलाई कार्बन र नाइट्रोजनमा तोड्छन्। यी कणहरू यति साना हुन्छन् कि बिरुवाको जराले सजिलै सोस्न र बढ्नको लागि प्रयोग गर्न सक्छ। आफ्नो खाना तोड्न, ब्याक्टेरियाले अक्सिजन प्रयोग गर्दछ (उनीहरू फोक्सो नभए पनि सास फेर्न सक्छन्) र कार्बनडाइअक्साइडलाई फोहोर उत्पादनको रूपमा उत्पादन गर्छन्। यदि वरपर धेरै पानी छ, जस्तै बाढीको समयमा वा धान खेतमा, ब्याक्टेरियाले नाइट्रसअक्साइडलाई फोहोर उत्पादनको रूपमा उत्पादन गर्दछ। कार्बन डाइअक्साइड र नाइट्रस अक्साइड हरितगृहग्यास हुन् जसले वातावरणको तापक्रम बढाउँछ, त्यसैले जलवायु परिवर्तनमा योगदान पुर्‍याउँछ।

केही माटोमा, ब्याक्टेरियामा जैविक पदार्थ, हावा वा पानीको कमी हुन सक्छ र कम सक्रिय हुन सक्छ। गँड्यौलाहरूले जैविक पदार्थ, पानी र हावालाई थप उपलब्ध गराएर ब्याक्टेरियालाई "ब्युँझाउन" सक्छन्। गँड्यौलाको आन्द्रामा बस्ने ब्याक्टेरियाका लागि यो प्रभाव अझ बलियो हुन्छ (चित्र २)। आन्द्रामा, जैविक पदार्थ र माटो पूर्ण रूपमा पानीले संतृप्त वातावरणमा मिसिन्छ। यो नाइट्रस अक्साइड उत्पादन गर्ने ब्याक्टेरियाका लागि स्वर्ग हो [4]। गँड्यौलाहरूले कार्बनडाइअक्साइड र नाइट्रस अक्साइड उत्पादन गर्ने ब्याक्टेरियालाई उत्तेजित गर्ने भएकाले, यसले हामीलाई अचम्ममा पार्छ कि गँड्यौलाहरूले हरितगृह ग्यासको उत्सर्जन बढाउने वा घटाउने काम गर्छ।

हरितगृह ग्यास उत्सर्जनमा गँड्यौलाको प्रभावको अध्ययन क्रम

गँड्यौलाहरूले ब्याक्टेरिया र तिनीहरूले उत्पादन गर्ने हरितगृह ग्यासहरूलाई कसरी असर गर्छ भनेर अध्ययन गर्न, वैज्ञानिकहरूले परिक्षणहरू चलाउन सक्छन्। एक प्रकारको प्रयोगशाला परिक्षणमा, वैज्ञानिकहरूले चट्टानहरू, सबै जनावरहरू र जराहरू हटाउन माटोले भरिएको भाँडो प्रयोग गर्छन्। त्यसपछि आदर्श रूपमा प्रकृतिमा पाइने सङ्ख्याको नजिकै आउने गरि गँड्यौलाहरू, सामान्यतया केहि एउटै प्रजातिका गँड्यौलाहरू  थपिन्छन्। केही भाँडाहरू, तुलनाको लागि, गँड्यौला बिना राखिन्छन्। त्यसपछि, गँड्यौलाको उपस्थिति वा अनुपस्थितिमा हरितगृह ग्यासहरू उत्सर्जन बढी छन् कि छैनन् भनी हेर्न हरितगृह ग्यासहरूको उत्सर्जन माटोको सतहमा मापन गरिन्छ र भाँडोमा रहेका ब्याक्टेरियाहरूको अध्ययन गरिन्छ।

वैज्ञानिकहरूले प्रयोग गर्ने अर्को विधि प्रकृतिमा हरितगृह ग्यासहरूको मापन गर्ने हो। यस अवस्थामा, कार्बन डाइअक्साइड र नाइट्रस अक्साइड (चित्र ३) जस्ता ग्यासहरू मापन गर्न बेलनाकार कक्षहरूलाई जमिनमा धकेलिन्छ। माटोमा भएका गँड्यौलाहरूको पनि अध्ययन गरिन्छ ताकि वैज्ञानिकहरूले हरितगृह ग्यासहरूको उत्सर्जनलाई प्रशस्त मात्रामा र त्यहाँ रहेका गँड्यौलाहरूको संख्यासँगको सम्बन्ध राख्न प्रयास गर्न सक्छन्। वैज्ञानिकहरूले पानीको मात्रा, जैविक पदार्थको उपलब्धता, र पी.एच लगायत ब्याक्टेरियाको गतिविधिका लागि महत्त्वपूर्ण माटोका अन्य विशेषताहरू पनि मापन गर्न सक्छन्।

हरितगृह ग्यास उत्सर्जनमा गँड्यौलाको प्रभाव जान्नको लागि अर्को तरिका सबै विद्यमान अध्ययनहरूबाट जानकारी सङ्कलन गर्नु हो। यसरी, औसतमा, गँड्यौलाहरूले कार्बन डाइअक्साइड उत्सर्जनमा ३३% र नाइट्रस अक्साइड उत्सर्जनमा ४२% ले बढाउँछन् भन्ने पत्ता लाग्यो [5]। यद्यपि गँड्यौलाहरू माटोको स्वास्थ्यको लागि लाभदायक भए पनि, ब्याक्टेरियाको गतिविधि र सम्बन्धित हरितगृह उत्सर्जन बढाउने हुँदा, यसले गँड्यौलाहरू वातावरणको लागि हानिकारक हुन सक्छन् भन्ने कुरा हामीलाई बताउँछ।

यी परिक्षणहरूका सीमा छन्

यो एक वास्तविक दुविधा जस्तो देखिन्छ: गँड्यौलाहरूले माटोको स्वास्थ्यमा सुधार गर्दछ, तर एकै समयमा तिनीहरूले हरितगृह ग्यासहरू उत्सर्जनमा वृद्धि गरेको देखिन्छ!  तथापि, हामीले यो निष्कर्ष निकाल्नु अघि, हामीले वर्णन गरेका सबै परिक्षणहरूमा केहि कमिहरु छन् जसले हरितगृह ग्यासहरू उत्सर्जनमा गँड्यौलाहरूले खेल्ने भूमिकाको बारेमा पूर्ण रूपमा निश्चित हुन गाह्रो बनाउँछ भन्ने कुरा बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ। हरितगृह ग्यासहरू उत्सर्जनमा परिणत हुन गँड्यौला, ब्याक्टेरिया, माटो, बोटबिरुवा र पानी बीचको अन्तरक्रिया अत्यन्तै जटिल हुन्छ। यी कारकहरू प्राकृतिक वातावरणमा धेरै फरक हुन्छन् र वैज्ञानिक परिक्षणहरूमा सही रूपमा पुन: सिर्जना गर्न धेरै गाह्रो हुन्छ।

हरितगृह ग्यास उत्सर्जनमा गँड्यौलाको भूमिकाको हाम्रो पूर्ण बुझाइलाई सीमित गर्ने पहिलो महत्त्वपूर्ण कारक माटोको गुणहरूको ठूलो विविधता हो, जस्तै माटोमा बालुवाको समिश्रण। धेरैजसो गँड्यौलाहरूले सामान्यतया कम बालुवाको समिश्रण भएको माटोलाई

प्राथमिकता दिन्छन् किनभने बालुवा मिश्रित माटो छिटो सुक्छ, र बालुवाका कणहरू तिनीहरूको छालाको लागि अपघर्षक हुनसक्छन्। माटोको पीएचले पनि गँड्यौलाहरूलाई कडा रूपमा असर गर्न सक्छ, र धेरै जसो ४.५ भन्दा कम पीएच भएको माटोमा बाँच्न सक्दैनन्। प्रकृतिमा अवस्थित हजारौं विभिन्न प्रकारका माटोहरूका लागि प्रयोगात्मक भाँडाहरू बनाउन अत्यन्तै गाह्रो हुन्छ, त्यसैले हाम्रो ज्ञान हाल केही सामान्य प्रकारका माटोहरूमा सीमित छ।

दोस्रो सीमितता यो हो कि निकै थोरै अध्ययनहरूले परिक्षणहरूमा बिरुवाहरू समावेश गरे। बिरुवाहरूले आफ्नो जराबाट पानी र पोषक तत्वहरू अवशोषित गर्छन्, जसले गँड्यौला र ब्याक्टेरियाका लागि पानी र पोषक तत्वहरूको उपलब्धतालाई कम गर्दछ। यद्यपि, बिरुवा र ब्याक्टेरियाले पनि एकअर्कालाई मद्दत गर्छन्। बिरुवाको जराले वरपरको माटोमा चिनी उत्पादन गर्छ जुन ब्याक्टेरियाले बिरुवालाई आवश्यक पर्ने खनिजहरू उपलब्ध गराए बापत खान सक्छ। दुर्भाग्यवश, माटोमा एकै समयमा हुने सबै सम्भावित सकारात्मक र नकारात्मक अन्तरक्रियाहरू परीक्षण गर्न सक्ने प्रयोग स्थापना गर्न धेरै गाह्रो छ।

तेस्रो सीमा यो हो कि धेरैजसो अध्ययनहरूले माटोको पानीको मात्रालाई स्थिर राख्यो। यो सामान्यतया गँड्यौलाको गतिविधि अनुकूलन गर्नुको लागी गरिन्छ।  प्रकृतिमा, माटो लगातार सुख्खा हुँदै जान्छ र वर्षाको कारण पुन: ओसिलो हुन्छ। यदि माटो धेरै सुख्खा भयो भने गँड्यौलाहरू पूर्ण रूपमा निष्क्रिय हुन सक्छन्। यसको मतलब माटोमा पानीको मात्रा निरन्तर रहेको परिक्षणहरूले हरितगृह ग्यासहरू उत्सर्जनमा गँड्यौलाको नकारात्मक प्रभावलाई अतिआङ्कलन गर्न सक्छ। एक प्रयोगशाला परिक्षणमा, जसमा वैज्ञानिकहरूले अधिक यथार्थवादी सुख्खा-पुन: भिजाउने चक्रहरू प्रयोग गरे, गँड्यौलाहरूको उपस्थितिले वास्तवमा नाइट्रस अक्साइड उत्सर्जनलाई कम गरेको पाइयो [6]। वैज्ञानिकहरूले गँड्यौलाको खाडलले तल्लो माटोको तहहरूमा पानीको बहाव बढाउँछ र माटोलाई वायु बनाउँछ, जसले माटो सुकाउनको गति बढाउँछ र ब्याक्टेरियाको गतिविधि कम गर्छ भन्ने कुराको तर्क गरे। सुख्खा-पुन: भिजाउने चक्रहरू निरन्तर चलिरहेको जलवायु परिवर्तन र साथै अधिकतम दोहोरिने र अत्यधिक हुने अपेक्षा गरिएको हुँदा, यी चक्रका प्रभावहरू अध्ययन गर्न धेरै महत्त्वपूर्ण छन्। 

जलवायु परिवर्तन - गँड्यौलाहरूलाई दोष नदिनुहोस्

हामीले तपाईंलाई माटोबाट हरितगृह ग्यासहरू उत्सर्जनको अध्ययन गर्न कत्तिको जटिल छ भनेर देखायौं। गँड्यौलाहरूले जैविक पदार्थको वितरण र माटोमा पानी र हावाको उपलब्धतालाई परिमार्जन गर्छन्। यी सबैले माटोको ब्याक्टेरियाको गतिविधिलाई परिवर्तन गर्छ। यद्यपि, माटोको ब्याक्टेरिया पनि माटोको गुणहरूमा, सुकाउने-पुन:भिजाउने चक्रमा र त्यहाँ उम्रने बिरुवाहरूमा निर्भर हुन्छ। हामी हरितगृह ग्यास उत्सर्जनमा गँड्यौलाको वास्तविक भूमिका बुझ्नको लागि यथार्थपरक परिक्षणहरू सहितको पर्याप्त अध्ययनहरू गर्नबाट टाढा छौं। अर्कोतर्फ, मानव गतिविधिहरू, विशेष गरी कृषिले ठूलो मात्रामा हरितगृह ग्यासहरू उत्पादन गर्दछ र हामीले हाम्रो ग्रह र सबै जीवित प्राणीहरूको स्वास्थ्य सुधार गर्ने  नवीन तरिकाहरू सोचिरहन आवश्यक छ।

शब्दावली

पर्यावरणीय समूह
पर्यावरणीय समूह गँड्यौलाहरू माटोमा कहाँ बस्छन्, के खान्छन् र छालाको रंग कस्तो छ भन्ने कुरामा फरक-फरक हुन्छन्। तीन मुख्य समूहहरू छन्: एपिजेइक (उच्चारण "एप-ई-जे-इक"), इन्डोजेइक (उच्चारण "इन-डो-जे-इक"), र एनिसिक गँड्यौला (उच्चारण "एन-ई-सी-इक")।

जैविक पदार्थ
यो जैविक यौगिकहरू मिलेर बनेको पदार्थ हो जुन वनस्पति र जनावरहरू जस्ता जीवहरूको अवशेष र वातावरणमा तिनीहरूको फोहोर उत्पादनबाट आउँछ।

कास्टहरू
यो गँड्यौलाको मल हो। गँड्यौलाको पर्यावरणीय  समूहमा निर्भर गर्दै, मलहरू माटोको सतहमा वा माटो भित्र, तिनीहरूको प्वालमा जम्मा हुन सक्छन्।

पर्यावरण इन्जिनियर
तिनीहरू जीवहरू हुन् जसले अन्य प्रजातिहरूमा स्रोतहरूको उपलब्धतालाई परिमार्जन गर्दछ। दीमक, कमिला, र गँड्यौलाहरू प्रमुख पारिस्थितिक प्रणालीका पर्यावरण इन्जिनियरहरू हुन्।

अक्सिजन
यो हामीले सास फेर्ने हावाको २१% ग्यास हो। बिरुवाहरूले कार्बन डाइअक्साइड, पानी र सूर्यको किरणबाट अक्सिजन उत्पादन गर्छन् भने जनावरहरूले अक्सिजन प्रयोग गरेर कार्बनडाइअक्साइड उत्पादन गर्छन्।

कार्बन डाइअक्साइड
यो कार्बनको एक परमाणु र अक्सिजनका दुई परमाणु मिलेर बनेको रंगहीन ग्यास हो। सन् १८५० देखि यसको वायुमण्डलीय एकाग्रता ०.०२८ बाट ०.०४२% मा बढ्यो जसले विश्वव्यापी तापमानको १◦ वृद्धि निम्त्यायो।

नाइट्रोस अक्साइड
यो नाइट्रोजनका दुई परमाणु र एक अक्सिजन मिलेर बनेको रंगहीन ग्यास हो। यो धेरै कम एकाग्रतामा छ तर एक नाइट्रस अक्साइड अणुले २७० कार्बन डाइअक्साइड अणुहरूको रूपमा वातावरणलाई न्यानो बनाउँछ।

हरितगृह ग्याँस
यो एक ग्यास हो जसले सौर्य ऊर्जालाई अवशोषित गर्दछ र उत्सर्जन गर्दछ जसले हरितगृह प्रभाव, अर्थात्, वातावरणलाई न्यानो बनाउँछ।

पीएच
रसायनशास्त्रमा, pH भनेको तरल घोलको अम्लता वा आधारभूतता निर्दिष्ट गर्न प्रयोग गरिने स्केल हो। एसिडिक घोलहरूलाई आधारभूत वा क्षारीय घोल भन्दा कम pH मानहरू मापन गरिन्छ।

स्वीकारोक्तिहरू

लेखकहरूले युवा समीक्षकलाई उनको गहन कामको लागि धन्यवाद दिन्छन् जसले पाण्डुलिपिलाई सुधार ल्यायो । लेखकहरूले TEBIS कन्सोर्टियम र CARABES (https://assocarabes.com) जस्ता विभिन्न गैरसरकारी संस्थाहरूलाई धन्यवाद दिन्छन् जससँग लेखकहरूले नागरिक जागरूकता बढाउन र माटो र तिनीहरूको जैविक विविधताको संरक्षणलाई प्रोत्साहित गर्न काम गरिरहेका छन्। लेखकहरूले विस्तृत रेखाचित्रहरूको गुणस्तरको लागि मोर्गेन एरिएटा गानोल्ट (www.lesbullesdemo.fr) लाई पनि धन्यवाद दिन्छन्।

लेख सन्दर्भहरू

1. Orgiazzi, A., Bardgett, R. D., Barrios, E., Behan-Pelletier, V., Briones, M. J. I., Chotte, J. L., et al. 2016. Global Soil Diversity Atlas. Luxembourg: European Union. Available online at: http://esdac.jrc.ec.europa.eu/public_path/JRC_global_soilbio_atlas_online.pdf (accessed April 28, 2020).
2. Bottinelli, N., Hedde, M., Jouquet, P., and Capowiez, Y. 2020. An explicit definition of earthworm ecological categories – Marcel Bouché’s triangle revisited. Geoderma 372:114361. doi: 10.1016/j.geoderma.2020.114361
3. Capowiez, Y., Bottinelli, N., Sammartino, S., Michel, E., and Jouquet, P. 2015. Morphological and functional characterisation of the burrow systems of six earthworm species (Lumbricidae). Biol. Fertil. Soils 51:869–77. doi: 10.1007/ s00374-015-1036-x
4. Drake, H. L., and Horn, M. A. 2006. Earthworms as a transient heaven for terrestrial denitrifying microbes: a review. Eng. Life Sci. 6:261–5.doi: 10.1002/elsc.200620126
5. Lubbers, I. M., van Groenigen, K. J., Fonte, S. J., Six, J., Brussaard, L., and van Groenigen, J. W. 2013. Greenhouse-gas emissions from soils increased by earthworms. Nat. Clim. Change 3:187–94. doi: 10.1038/nclimate1692
6. Chen, C., Whalen, J. K., and Guo, X. 2014. Earthworms reduce soil nitrous oxide emissions during drying and rewetting cycles. Soil Biol. Biochem. 68:117–24. doi: 10.1016/j.soilbio.2013.09.020

बुझाइएको: १५ मे २०२०; स्वीकृत: ०६ अप्रिल २०२१;

अनलाइन प्रकाशित: ०६ मे २०२१।

सम्पादन: माल्टे जोचुम, जर्मन एकीकृत जैविक विविधता अनुसन्धान केन्द्र (iDiv), जर्मनी

CITATION: Ganault P, Delmotte S, Duhamet A, Lextrait G and Capowiez Y (2021) Earthworms and Their Role in Greenhouse Gas Emissions. Front. Young Minds 9:562583. doi: 10.3389/frym.2021.562583

सम्पादनमा स्वार्थको द्वन्द्व: यस शोध कुनै पनि व्यावसायिक वा वित्तीय सम्बन्धको अनुपस्थितिमा सञ्चालन गरिएको थियो जसलाई सम्भावित स्वार्थको द्वन्द्वको रूपमा व्याख्या गर्न सकिन्छ भनेर लेखकहरूले घोषणा गर्छन्।

प्रतिलिपि अधिकार © २०२१ गानोल्ट, डेल्मोट, डुहामेट, लेक्स्ट्राइट र क्यापोविज। यो क्रिएटिभ कमन्स एट्रिब्युसन लाइसेन्स (CC BY) को सर्तहरू अन्तर्गत वितरण गरिएको खुला पहुँच लेख हो। स्वीकृत शैक्षिक अभ्यास अनुसार यस जर्नलमा मूल प्रकाशन उद्धृत गरिएको अवस्थामा र यदि मूल लेखक(हरू) र प्रतिलिपि अधिकार मालिक(हरू) लाई श्रेय दिइएको अवस्थामा अन्य फोरमहरूमा प्रयोग, वितरण वा पुनरुत्पादन गर्न अनुमति छ। यी सर्तहरूको पालना नगर्ने कुनै पनि प्रयोग, वितरण वा पुनरुत्पादनलाई अनुमति छैन।

युवा समीक्षक

ग्वेन, उमेर: १३
नमस्ते, मेरो नाम ग्वेन हो, म अमेरिकामा बस्छु र पियानो बजाउँछु र भलिबल खेल्छु। मैले भर्खरै सातौं कक्षा पूरा गरें, र मेरा मनपर्ने विषयहरू विज्ञान, गणित, कला र स्पेनिश हुन्। मलाई विशेष गरी विज्ञान-कथा उपन्यास र श्रृंखलाहरू पढ्न मन पर्छ (म ह्यारी पोटरको पनि ठूलो प्रशंसक हुँ)। म फ्रन्टियर्स फर यंग माइन्ड्ससँग काम गर्न पाउँदा धेरै उत्साहित छु।!

लेखकहरू

पियरे गानोल्ट
प्रकृतिमा प्रत्येक पैदल यात्रामा, म काठ र ढुङ्गाहरू पल्टाएर वा मृत पातहरूमा खोजी गरेर त्यहाँ लुकेको अद्भुत जीव भेट्टाउनबाट आफूलाई रोक्न सक्दिन। यहि जिज्ञासाले मलाई माटोको जैविक विविधताको अध्ययन गर्न र माटो अकशेरुकी प्राणीहरूमा रूख प्रजातिहरूको मिश्रणको प्रभाव र माटो प्रक्रियाहरूमा यी जनावरहरूको भूमिकामा पीएच.डी. गर्न प्रेरित गर्‍यो। म वैज्ञानिकहरू र आम नागरिकहरू बीचको अन्तराललाई कम गर्न संघहरूसँग पनि काम गर्छु ताकि हामी माटोमा बस्ने जीवहरूको अध्ययन गर्न, राम्रोसँग बुझ्न र सुरक्षा गर्न सबै मिलेर काम गर्न सकौं।. *pierre.ganault@gmail.com

साशा डेल्मोट
प्रकृति, मानव, विज्ञान र ज्ञानको प्रसारणप्रतिको मेरो जोशले मलाई पर्यावरण, जीवविज्ञान र भूगर्भशास्त्रमा ७ वर्षको विश्वविद्यालय अध्ययन गर्न प्रेरित गर्‍यो। म ३ देखि १८ वर्ष उमेरका दर्शकहरूका लागि आफुलाई मोहित पार्ने कुराहरूप्रति उनीहरुमा पनि आकर्षण जगाउन प्रकृतिको मैदानमा एक एनिमेटर पनि हुँ ।

एग्नेस दुहामेट
एग्नेस समुद्री जीवविज्ञानमा विद्यावारिधि गर्ने विद्यार्थी हुन्। उनले एभिग्नन विश्वविद्यालयबाट जीवविज्ञानमा स्नातक डिग्री र मोन्टपेलियर विश्वविद्यालयबाट पर्यावरण शास्त्र र विकासवादी जीवविज्ञानमा स्नातकोत्तर डिग्री हासिल गरेकी छिन्। उनी प्रकृतिप्रति जोशिली छिन् र प्राकृतिक विज्ञानको बारेमा ज्ञान प्रसारण गर्न मन पराउँछिन्।

गेल लेक्स्ट्राइट
म सधैं सूक्ष्मजीवहरूप्रति भावुक हुन्छु, चाहे ती रोगजन्य हुन् वा पारस्परिक। म माटोमा बस्ने साना जनावरहरू (कीराहरू) र तिनीहरूका सहजीवनहरू बीचको अन्तरक्रियामा लागें। म हाल Gif-sur-Yvette (विश्वविद्यालय पेरिस- साकले ) को CNRS मा सूक्ष्मजीव विज्ञानमा पीएच.डी. विद्यार्थी हुँ, जहाँ म स्टिंकबगहरू र तिनीहरूका सहजीवन ब्याक्टेरियाहरू बीचको सहजीवन अन्तरक्रियामा मेरो अवलोकन जारी राखिरहेको छु।.

यभान क्यापोविज
यभान क्यापोविज फ्रान्सको एभिग्ननस्थित फ्रान्सेली कृषि विज्ञान संस्थान (INRAE) का एक वरिष्ठ अनुसन्धान वैज्ञानिक हुन्। उनको अनुसन्धान गँड्यौला, पर्यावरण शास्त्र र व्यवहारमा केन्द्रित छ। गँड्यौलाहरू माटोमा कसरी गाडिन्छन् र त्यसबाट निस्कने खाडलहरूले पानी परिवहन र जैविक पदार्थलाई पुर्ने जस्ता माटोको महत्त्वपूर्ण कार्यहरूलाई कसरी प्रभाव पार्छ भन्ने अध्ययन गर्ने उहाँसँग व्यापक अनुभव छ

अनुवादक

सचिन भट्टराई

FUNDING (TRANSLATION)

The team Translating Soil Biodiversity acknowledges support of the German Centre for integrative Biodiversity Research (iDiv) Halle-Jena-Leipzig funded by the German Research Foundation (DFG FZT 118, 202548816).

CITATION (TRANSLATION)

This is an open-access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (CC-BY 4.0). The use, distribution or reproduction in other forums is permitted, provided the original author(s) and the copyright owner(s) are credited and that the original publication in this journal is cited, in accordance with accepted academic practice. No use, distribution or reproduction is permitted which does not comply with these terms.
Recommended citation format: Ganault P, Delmotte S, Duhamet A, Lextrait G and Capowiez Y (2025) Earthworms and Their Role in Greenhouse Gas Emissions (Nepali translation: Sachin Bhattarai). Translating Soil Biodiversity & Front. Young Minds. Originally published in 2021, doi: 10.3389/frym.2021.562583